Psilocybin: ไขรหัสการทำงานในสมอง ประโยชน์บำบัด และข้อควรระวัง (Huberman Lab)

Psilocybin สารไซเคเดลิกที่พบในเห็ดบางชนิด กำลังเป็นที่จับตาในฐานะเครื่องมือบำบัดสุขภาพจิตที่น่าทึ่ง Dr. Andrew Huberman ได้เจาะลึกถึงกลไกการทำงาน ประโยชน์ ความเสี่ยง และวิธีการใช้งานอย่างเหมาะสมในพอดแคสต์ของเขา

Psilocybin คืออะไร และทำงานอย่างไร?

Psilocybin เป็นสารที่ออกฤทธิ์ต่อจิตประสาท (psychedelic) ซึ่งเปลี่ยนแปลงระดับความรู้สึกตัวและการรับรู้ทั้งโลกภายนอกและภายในของเรา สิ่งที่น่าสนใจคือ Psilocybin มีโครงสร้างทางเคมีที่คล้ายคลึงกับสารเซโรโทนิน (Serotonin) ซึ่งเป็นสารสื่อประสาทสำคัญในสมองของเราอย่างมาก แต่สิ่งที่ทำให้ Psilocybin แตกต่างคือความสามารถในการกระตุ้นตัวรับเซโรโทนินชนิด 2A (Serotonin 2A receptor หรือ 5-HT2A) อย่างเฉพาะเจาะจงและรุนแรง การกระตุ้นนี้เองที่นำไปสู่การเปลี่ยนแปลงของวงจรประสาท หรือ 'นิวโรพลาสติกซิตี' (Neuroplasticity) ในสมอง ซึ่งเป็นพื้นฐานของการเปลี่ยนแปลงอารมณ์ ความคิด และความจำในระยะยาว

Psilocin: สารออกฤทธิ์ที่แท้จริง

สิ่งสำคัญที่หลายคนอาจไม่ทราบคือ Psilocybin ไม่ใช่สารที่ออกฤทธิ์โดยตรง แต่จะถูกเปลี่ยนเป็น Psilocin ในร่างกายก่อนที่ Psilocin จะเข้าสู่สมองและก่อให้เกิดการเปลี่ยนแปลงทางจิตสำนึกและการจัดเรียงวงจรสมองใหม่ การทำความเข้าใจกระบวนการนี้มีความสำคัญอย่างยิ่งต่อระยะเวลาและประสิทธิภาพของการเดินทางด้วย Psilocybin ซึ่งผลลัพธ์เชิงบวกหลายอย่างมักเกิดขึ้นหลังจากการรับสารไปแล้ว

ประโยชน์และเงื่อนไขการบำบัด

ผู้ที่เข้าร่วมการเดินทางด้วย Psilocybin มักรายงานถึงการปรับปรุงอารมณ์ที่ดีขึ้นอย่างยั่งยืน การมีความเข้าใจในตนเองและผู้อื่นอย่างลึกซึ้ง รวมถึงการเพิ่มขึ้นของความคิดสร้างสรรค์และความสามารถในการรับรู้ความสุขจากสิ่งต่างๆ เช่น ดนตรี อย่างไรก็ตาม Dr. Huberman เน้นย้ำว่า 'นิวโรพลาสติกซิตี' ที่เกิดขึ้นจะต้องเป็นแบบ 'ปรับตัวได้' (adaptive) นั่นคือ ต้องช่วยให้บุคคลนั้นใช้ชีวิตได้ดีขึ้นกว่าเดิม ไม่ใช่แค่การเปลี่ยนแปลงสมองเพียงอย่างเดียว

สถานะทางกฎหมายและความปลอดภัย

สิ่งสำคัญที่สุดคือ Psilocybin ยังคงเป็นสารผิดกฎหมายในสหรัฐอเมริกาและอีกหลายประเทศ (ข้อมูล ณ เดือนพฤษภาคม 2023) มีเพียงบางพื้นที่ เช่น รัฐโอเรกอน ที่อนุญาตให้ใช้ในการบำบัดภายใต้เงื่อนไขที่เข้มงวด Dr. Huberman ย้ำเตือนว่าการครอบครองหรือจำหน่าย Psilocybin เป็นสิ่งผิดกฎหมาย และเน้นย้ำถึงข้อควรระวังด้านความปลอดภัยอย่างยิ่ง โดยเฉพาะอย่างยิ่งสำหรับ:

• ผู้ที่มีอายุ 25 ปีหรือน้อยกว่า เนื่องจากสมองยังอยู่ในช่วงพัฒนาการ
• ผู้ที่กำลังใช้ยาต้านเศร้า หรือเคยใช้มาก่อน
• ผู้ที่มีความเสี่ยงต่ออาการโรคจิต (psychotic episodes) เช่น โรคจิตเภท ไบโพลาร์ หรือมีสมาชิกในครอบครัวที่มีประวัติเหล่านี้

ปริมาณการใช้ (Dosing) และการแปลงจากเห็ด

ในการศึกษาทางคลินิก Psilocybin มักถูกใช้ในรูปแบบสังเคราะห์เพื่อควบคุมปริมาณได้อย่างแม่นยำ

• **Microdosing:** 1-3 มิลลิกรัมต่อวันอย่างต่อเนื่อง
• **Therapeutic Doses:** 10-30 มิลลิกรัมต่อครั้ง อาจใช้ 1-2 ครั้ง ห่างกันประมาณ 1-2 สัปดาห์

สำหรับการอ้างอิง: เห็ดวิเศษ 1 กรัม (1,000 มิลลิกรัม) จะมี Psilocybin ประมาณ 10 มิลลิกรัม (คิดที่ 1% ของน้ำหนักเห็ด) อย่างไรก็ตาม ความเข้มข้นของ Psilocybin ในเห็ดธรรมชาติอาจแตกต่างกันไปอย่างมาก ตั้งแต่ 0.5% ถึง 2% ทำให้การควบคุมปริมาณจากเห็ดเองเป็นเรื่องยากและมีความเสี่ยงสูง

Set and Setting: ปัจจัยสำคัญในการเดินทางของไซเคเดลิก

'Set' หมายถึง สภาพจิตใจของผู้ใช้ (mindset) และ 'Setting' หมายถึง สภาพแวดล้อมและผู้คนที่อยู่ด้วย สิ่งเหล่านี้เป็นรากฐานสำคัญของประสบการณ์ไซเคเดลิกที่ดีและปลอดภัย

• **Setting (สภาพแวดล้อม):** ต้องเป็นสถานที่ที่ปลอดภัย ไม่มีสิ่งอันตราย และมีผู้ดูแล (guides) อย่างน้อย 1-2 คน ที่ไม่ได้รับสารไซเคเดลิกด้วย เพื่อความปลอดภัยของผู้ใช้
• **Eye Mask (การปิดตา):** การปิดตาเป็นสิ่งสำคัญอย่างยิ่ง เพื่อให้ผู้ใช้สามารถสำรวจการรับรู้ภายใน ความคิด ความทรงจำ และอารมณ์ที่เกิดขึ้น โดยไม่ถูกรบกวนจากสิ่งเร้าภายนอก
• **Fasting (การงดอาหาร):** แนะนำให้งดอาหารอย่างน้อย 4 ชั่วโมงก่อนการเดินทาง เพื่อลดผลกระทบต่อการดูดซึม Psilocybin ในลำไส้

บทบาทของดนตรีในการบำบัด

ดนตรีมีบทบาทสำคัญอย่างยิ่งในการกำหนดทิศทางและคุณภาพของการเดินทางด้วย Psilocybin ในการศึกษาทางคลินิก มักใช้ดนตรีที่ถูกคัดสรรมาอย่างดี โดยมีรูปแบบที่สอดคล้องกับช่วงต่างๆ ของการเดินทาง

• **ช่วงเริ่มต้น:** ดนตรีคลาสสิกที่สงบ ไม่มีเสียงร้อง
• **ช่วง Peak (จุดสูงสุด):** ดนตรีที่มีจังหวะหนักแน่น เช่น กลอง เพื่อสะท้อนความเข้มข้นทางอารมณ์และประสบการณ์
• **ช่วงลดระดับ:** ดนตรีที่นุ่มนวลขึ้น เช่น เสียงประสาน หรือเสียงธรรมชาติ

ดนตรีช่วยส่งเสริมปรากฏการณ์ Synesthesia (การผสมผสานการรับรู้) ซึ่งผู้ใช้อาจรู้สึกว่าเสียงที่ได้ยินเชื่อมโยงกับการมองเห็น หรือแม้กระทั่งการหายใจของตนเอง

Psilocybin เปลี่ยนแปลงสมองอย่างไร?

เมื่อ Psilocin กระตุ้นตัวรับ Serotonin 2A จะทำให้เกิดการเปลี่ยนแปลงสำคัญในวงจรประสาท โดยเฉพาะใน 'เซลล์ประสาทพีระมิด' (pyramidal neurons) ในสมองส่วนนีโอคอร์เท็กซ์ (neocortex)

• **เพิ่มการเชื่อมต่อ:** Psilocybin เพิ่มการสื่อสารระหว่างพื้นที่ต่างๆ ของสมองที่ปกติแล้วไม่ได้เชื่อมโยงกันมากนัก ทำให้สมองมีการทำงานที่ 'บูรณาการ' (integration) มากขึ้น และลดความเป็น 'โมดูลาร์' (modularity) หรือการแยกส่วนการทำงานลง
• **ลดความเป็นลำดับชั้น:** ปกติข้อมูลประสาทจะไหลจากส่วนรับสัมผัส (ตา หู) ไปยังส่วนประมวลผลที่ซับซ้อนขึ้นแบบลำดับชั้น แต่ Psilocybin ทำให้การไหลของข้อมูลกว้างขวางและผสมผสานกันมากขึ้น

ผลลัพธ์คือการรับรู้ที่กว้างขวาง การผสมผสานของประสาทสัมผัส และความรู้สึกเชื่อมโยงกับสิ่งต่างๆ อย่างลึกซึ้ง

Psilocybin กับความคิดสร้างสรรค์และการรับรู้ดนตรี

การศึกษาพบว่า Psilocybin สามารถเพิ่มการตอบสนองทางอารมณ์ต่อดนตรีได้ โดยเฉพาะในผู้ป่วยโรคซึมเศร้าที่มักประสบปัญหาการไม่ได้รับความสุขจากสิ่งต่างๆ ดนตรีที่เคยทำให้รู้สึกดีจะกลับมาสร้างความสุขได้อีกครั้ง และดนตรีที่เคยทำให้เศร้าก็มีแนวโน้มที่จะสร้างผลกระทบเชิงลบลดลง การเปลี่ยนแปลงนี้เกิดจากการจัดเรียงการเชื่อมต่อระหว่างศูนย์อารมณ์ในสมองและเครือข่ายที่ควบคุมการรับรู้ดนตรีใหม่

นิวโรพลาสติกซิตี: การเติบโตของ Dendritic Spines

Psilocybin กระตุ้น 'นิวโรพลาสติกซิตี' โดยหลักผ่านการเพิ่มขึ้นหรือเสริมสร้างการเชื่อมต่อของเซลล์ประสาทใหม่ๆ หรือการกำจัด/ลดทอนการเชื่อมต่อที่ไม่ดี สิ่งสำคัญคือไม่ได้เกิดจากการสร้างเซลล์ประสาทใหม่ (neurogenesis) ในสมองผู้ใหญ่เป็นหลัก แต่เกิดจากการเติบโตของ 'เดนไดรติก สไปน์' (dendritic spines) ซึ่งเป็นส่วนยื่นเล็กๆ คล้ายเห็ดที่งอกออกจากกิ่งก้านของเซลล์ประสาทพีระมิด สไปน์เหล่านี้เป็นจุดเชื่อมต่อใหม่ที่ช่วยให้เซลล์ประสาทรับข้อมูลได้มากขึ้น และการลดลงของสไปน์เหล่านี้พบได้ในผู้ป่วยโรคซึมเศร้า ดังนั้นการเพิ่มขึ้นของสไปน์จากการใช้ Psilocybin อาจเป็นกลไกสำคัญที่ช่วยบรรเทาอาการซึมเศร้า

ผลการทดลองทางคลินิก: การบำบัดโรคซึมเศร้า

งานวิจัยทางคลินิกในช่วงไม่กี่ปีที่ผ่านมา โดยเฉพาะตั้งแต่ปี 2018 ได้แสดงผลลัพธ์ที่น่าตื่นเต้น Psilocybin ได้รับสถานะ 'breakthrough therapy' จาก FDA ในสหรัฐอเมริกาสำหรับการวิจัย ผู้ป่วยโรคซึมเศร้าที่รักษาได้ยาก (treatment-resistant depression) ที่ได้รับ Psilocybin 25 มิลลิกรัม เพียงครั้งเดียว พบว่ามีอาการซึมเศร้าลดลงอย่างมีนัยสำคัญและต่อเนื่องนานถึง 12 สัปดาห์

การศึกษาหลายชิ้นพบว่าการบำบัดด้วย Psilocybin 1-2 ครั้ง ร่วมกับการบำบัดทางจิต (psychotherapy) สามารถให้ผลลัพธ์ที่ดีกว่าการบำบัดด้วยจิตบำบัดเพียงอย่างเดียว หรือยาต้านเศร้าแบบ SSRIs ถึง 2.5-4 เท่า โดย 60-75% ของผู้ป่วยมีอาการดีขึ้นอย่างมาก อย่างไรก็ตาม ปริมาณที่สูงขึ้นก็มาพร้อมกับความเสี่ยงของ 'เหตุการณ์ไม่พึงประสงค์' (adverse events) ที่รุนแรงขึ้น เช่น อาการปวดหัว วิตกกังวล หรือความคิดทำร้ายตัวเอง

สรุปและการพิจารณาสุดท้าย

Psilocybin เป็นสารที่มีศักยภาพอย่างมากในการเปลี่ยนแปลงสมองและบรรเทาปัญหาสุขภาพจิตที่ซับซ้อน กลไกการทำงานที่กระตุ้นตัวรับ Serotonin 2A และนำไปสู่การจัดเรียงวงจรประสาทใหม่นั้นน่าทึ่ง อย่างไรก็ตาม Dr. Huberman ย้ำเตือนว่า Psilocybin เป็น 'คมดาบที่คมกริบ' (sharp blade) ที่สามารถสร้างประโยชน์มหาศาล แต่ก็มีความเสี่ยงสูงหากใช้โดยปราศจากความรู้ ความเข้าใจ และการดูแลที่เหมาะสม การศึกษาและการใช้งาน Psilocybin ยังคงอยู่ในช่วงเริ่มต้น และต้องดำเนินการด้วยความระมัดระวังสูงสุด